Een grote favoriet van ons, maar waarschijnlijk ook van jullie is het stokstaartje.
Het stokstaartje is een klein roofdier dat tot de mangoesten behoort. Van alle mangoesten is het stokstaartje de meest sociale. Hij wordt ook wel het 'aardmannetje' genoemd. Hij woont in de Kalahari, in het zuidelijke deel van Afrika (Angola, Botswana, Namibië en Zuid-Afrika).
Leefomgeving
Stokstaartjes geven de voorkeur aan droge, open gebieden om te leven. De holen die door grondeekhoorns zijn gegraven, blijken een goed begin voor de stokstaartjes om hun ideale woonplek te creëren. Ze breiden deze holen uit tot een netwerk van gangen, met een oppervlakte tot wel 15 m². Een volwassen stokstaartje graaft vliegensvlug; in 10 seconden kan hij zijn eigen gewicht aan zand verplaatsen.
In de holen zijn speciale kamers, waaronder slaapkamers, speelkamers, kraamkamers en zelfs speciale ruimtes waar ze hun ontlasting doen. Nu zou je kunnen denken: dat gaat na verloop van tijd stinken, maar niets is minder waar. De stokstaartjes wonen namelijk samen met mestkevers!
Mestkevers maken de 'toiletten' schoon. Dagelijks rollen ze de uitwerpselen van de stokstaartjes naar buiten en leggen er hun eitjes in. Na het uitkomen van deze eitjes hebben de stokstaartjes een compleet nieuwe poetsploeg. Mestkevers hoeven niet bang te zijn om opgegeten te worden want ze zijn giftig voor stokstaartjes.
Uiterlijk
Het stokstaartje is een klein roofdier. Zijn slanke lichaam, puntige snuit en afgeronde oren en lange nagels maken dat hij goed kan graven.
Zijn vacht heeft verschillende tinten, variërend van lichtbruin tot grijs of zilvergrijs en hij heeft donkere strepen. Zijn kopje is vuilwit en hij heeft zwart-omrande ogen. Hij wordt 25 tot 35 cm groot met een staart van 18-25 cm. Het stokstaartje weegt tussen de 500 gram en 1 kilogram en wordt ongeveer 10 tot 15 jaar oud.
Persoonlijkheid
Stokstaartjes zijn nieuwsgierig, wendbaar, snel, fel, en soms een beetje egoïstisch (als het om eten gaat). Ze zijn heel sociaal en communicatief, waardoor ze met complexe geluiden kunnen communiceren. Ze zijn zeer territoriaal. Ze dulden niets of niemand op 'hun' stukje land. Elke dier dat toevallig binnenloopt of kruipt, wordt opgegeten of aangevallen en weggejaagd.
Groepsdynamiek
Stokstaartjes leven in hechte groepen, genaamd clans, die tot 30 individuen kunnen bevatten. Er is een strikte hiërarchie. Elk individu in de groep vervult een specifieke rol, die varieert van 'wachter' tot 'jager' en zelfs babysitter.
De wachters hebben een vitale functie in de groep, omdat ze voortdurend op wacht staan, vaak op een hoger punt voor een beter overzicht. Deze wachters steunen op hun achterpoten en staart, zijn altijd alert en maken gebruik van hun scherpe blik. Ze moeten verschillende alarmsignalen afgeven bij gevaar. Een fluitgeluid betekent 'opgepast', terwijl een blafgeluid het sein geeft voor de hele groep om te vluchten.
De waarschuwingen van de waakzame stokstaartjes zijn van onschatbare waarde voor veel andere woestijndieren, waardoor ze de eervolle titel 'de schildwacht van de woestijn' hebben gekregen. Dankzij hun scherpe gezichtsvermogen kunnen de wachters op aanzienlijke afstand zelfs een onschadelijke gier onderscheiden van hun meest gevreesde vijand, de arend.
Daarnaast zijn er binnen de gemeenschap dus ook toegewijde jagers en babysitters. De jagers zoeken naar voedsel terwijl de babysitters zorg dragen voor de kleintjes wanneer de ouders dat niet kunnen. Bij bedreiging gaan alle stokstaartjes razendsnel graven om een stofwolk te creëren die roofdieren afschrikt.
Als er sprake is van een aanhoudende aanval, tonen de stokstaartjes hun onverschrokken kant met verdedigingsmanoeuvres variërend van schijnaanvallen tot daadwerkelijke aanvallen, inclusief spugen en bijten. Als ze zich in een benarde positie bevinden, ontbloten ze hun tanden en vechten ze terug met hun klauwen. Deze kleine, maar dappere dieren kunnen zelfs vijanden aan die groter zijn dan zijzelf, als ze met een groep zijn. Hun grootste vijanden zijn de arend en de jakhals en soms worden ze gedood door cobra's of adders, maar die eten de stokstaartjes niet op.
Voeding
Het stokstaartje is een omnivoor. Hij eet insecten, spinnen en slakken, en deinst zeker niet terug voor knaagdiertjes, hagedissen of vogels die op de grond nestelen. Hij is zó razendsnel en wendbaar dat hij soms ook gifslangen durft te pakken om lekker op te eten. Zijn lievelingseten is echter schorpioen. Stokstaartjes zijn immuun voor het gif.
Soms eet hij knollen en wortels, vandaar dat we hem een omnivoor noemen, maar het liefst van alles eet hij dieren. En als hij lekker zit uit te buiken dan gebruikt hij zijn lange nagels als tandenstokers, om het eten tussen zijn tanden uit te halen.
Het stokstaartje is wel een beetje egoïstisch wat zijn eten betreft. Als hij iets gevangen heeft, gaat hij dat het liefst een eindje weg stiekem alleen opeten. Als er iemand naar hem toekomt om zijn eten de pikken dan loopt hij grommend weg. Alleen de zwakke en jonge dieren mogen mee-eten. Wanneer hij met een groepje anderen een grotere prooi heeft gedood maakt iedereen ruzie over wie wat krijgt.
Voortplanting
Het alfavrouwtje is meestal het enige vrouwtje dat paart, maar ze is wel een stuk toleranter naar de andere vrouwtjes nadat ze zelf net gejongd heeft. In die tijd mogen andere vrouwtjes hun kans pakken. Het paringsritueel is bepaald niet zachtzinnig. Het vrouwtje duwt het mannetje steeds van zich af tot hij haar letterlijk in haar nek bijt en dan kan ze niet meer weg. Het drachtige vrouwtje wordt zo'n 40% zwaarder en weegt dan iets meer dan een kilo. Na elf weken worden 2 tot 5 kale, blinde jongen geboren. De jongen worden gezoogd door haarzelf of door babysitters, tot ze ongeveer 3 maanden oud zijn. Drie weken na de geboorte mogen de jongen voor het eerst naar buiten. Een stokstaartje is na twee maanden een mini-versie van de ouders.
Een leuk weetje
Wist je dat stokstaartjes een ingebouwde "zonnebril" hebben? De donkere randen om hun ogen zijn ontworpen om de felle zon te filteren, terwijl ze op de uitkijk staan voor potentieel gevaar. Best cool, toch?
